Odporność psychiczna – zrozumieć jej granice

Czym jest odporność psychiczna, jak ją budować i dlaczego nie warto tego robić na siłę, mówi psycholog biznesu i coach Stach Borawski.

Aż 25% Polaków w ciągu swojego życia doświadcza co najmniej jednego zaburzenia psychicznego – to wysoki odsetek, który każe nam zastanowić się nad potrzebą wsparcia. I nie chodzi tu tylko o profesjonalną pomoc z zewnątrz, ale również o umiejętność zadbania o siebie, szukania wsparcia i świadomego korzystania z niego, gdy jest ono potrzebne. W tym kontekście coraz więcej mówi się o odporności psychicznej.

Czym właściwie jest odporność psychiczna? To, według modelu 4C, który opisują Doug Strycharczyk i Peter Clought, zdolność do postrzegania wyzwań jako szans, a nie zagrożeń, pewność siebie i przekonanie „dam radę”, zaangażowanie i wytrwałość w dążeniu do celu oraz poczucie kontroli nad swoim życiem. To pewnego rodzaju „psychiczne mięśnie”, które można trenować i wzmacniać, podobnie jak kondycję fizyczną. Odporność psychiczna pozwala nam stawić czoła trudnym, stresującym sytuacjom. Nie tylko w krótkiej perspektywie, ale także na dłuższą metę – pomagając utrzymać stabilność emocjonalną nawet w obliczu poważnych przeciwności losu.

Niektórzy ludzie są bardziej odporni, a inni mniej, i wynika to w dużej mierze z dziedziczenia cech po rodzicach. Geny odgrywają kluczową rolę w tym, jak radzimy sobie ze stresem i wyzwaniami, wpływając na naszą emocjonalną stabilność, zdolność do adaptacji czy podejście do trudności. Jednak ważne są również doświadczenia życiowe, środowisko, w którym dorastaliśmy, oraz wsparcie, jakie otrzymujemy od otoczenia – od rodziny, zespołu, współpracowników. Od jego jakości często zależy, jak skutecznie radzimy sobie z wyzwaniami.

Ale czy rozwijanie odporności psychicznej to faktycznie odpowiedź na wszystko? Może zamiast kłaść nacisk na rozwijanie indywidualnej kompetencji, powinniśmy zwrócić uwagę na to, jak stresujące jest środowisko, w którym żyjemy i pracujemy? Nasz otoczenie, prywatne lub zawodowe, często determinuje nasze granice wytrzymałości, a ignorowanie jego toksycznych aspektów może prowadzić do chronicznego stresu. Stale rosnące wymagania mogą przyczyniać się do wzrostu napięcia i wypalenia, zamiast poprawiać jakość życia i pracy.

Odporność psychiczna często kojarzona jest z siłą i twardością, ale to błędne myślenie. Można być spokojnym, empatycznym, a jednocześnie wytrzymałym psychicznie. W rzeczywistości osoby, które potrafią skutecznie radzić sobie z przeciwnościami, wykazują często rozwiniętą empatię i inteligencję emocjonalną. Taka postawa nie polega na odcinaniu się od emocji, lecz na zdolności ich zrozumienia i zarządzania nimi. Co więcej, to właśnie przetwarzanie emocji i wrażliwość na otoczenie pozwalają na bardziej zrównoważone podejście do codziennych wyzwań.

Z kolei przeciwieństwem odporności nie jest słabość, ale wrażliwość. To wrażliwi ludzie, niczym „kanarki w kopalni”, potrafią dostrzec problemy, zanim staną się one poważne. Jeśli organizacja składa się wyłącznie z „twardzieli”, to istnieje prawdopodobieństwo, że przegapi pierwsze sygnały ostrzegawcze. Odporność nie jest remedium na wszystko, a oczekiwanie od pracowników „superodporności” może sprawić, że zignorujemy istotne problemy, które wrażliwsi pracownicy dostrzegliby znacznie wcześniej i mieliby szansę zareagować.

Warto wyjść poza traktowanie odporności psychicznej jako modnego hasła. To proces, który wymaga zrozumienia, równowagi i czasu. To nie „magiczna pigułka” na wszystkie problemy. Prawdziwa odporność to coś więcej – to umiejętność mierzenia się z wyzwaniami przy jednoczesnym dbaniu o własną równowagę, o zdrowe środowisko pracy i relacje międzyludzkie. Kluczem jest także elastyczność, czyli umiejętność dostosowania się do zmieniających się warunków, bez utraty wewnętrznej stabilności.

A jak w praktyce trenować odporność psychiczną? O tym Małgosia Kwiatkowska rozmawia z psychologiem biznesu Stachem Borawskim. Zapraszamy do słuchania. Polecamy też inne podcasty na naszym blogu. W każdym odcinku badamy istotny temat, rozmawiając z ekspertami w danej dziedzinie. To okazja do zgłębienia nowych perspektyw i zdobycia cennych informacji w przystępnej formie. Wszystkie nasze treści wpisują się w naszą misję - a jest nią odbudowywanie i utrzymywanie efektywnej równowagi. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat programu EAP, skontaktuj się z nami.